[ Pobierz całość w formacie PDF ]
dobierania sobie małżonki na przymusowym konkursie piękności. Teologowie protestanccy osądzili, że dla księżniczek z ich Landeskirchen przejście na prawosławie jest rzeczą zupełnie właściwą, i odtąd ma dynastia rosyjska księżniczek prawosławnych w bród. Przodownicą arcydługiego szeregu księżniczek nawróconych stała się Karolina Krystyna Zofja, księżniczka brunświcka z linji Wolfenbuettel, bardzo nieszczęśliwa potem w pożyciu z Aleksym, zaledwie zresztą kilkoletniem. 102 W kilka miesięcy po ślubie syna żenił się ojciec, co stanowiło zapowiedz, że Aleksy nie .zasiądzie nigdy na tronie, że Katarzyna postara się o usunięcie go. Jedyna nadzieja carewicza w tem, żeby go opozycja wyniosła na tron; tak tedy syn miał burzyć, co stawiał ojciec. W tej świadomości wypadło Piotrowi uprawiać dalej politykę, której nici przewodnie spoczywały nadal w ręku rzekomo Mieńszikowa, a faktycznie Ostermana. Naśladując cesarza niemieckiego, począł Piotr nadawać tytuły arystokratyczne; już mu widocznie świtała myśl, że jest on również dobrze imperatorem , jak Józef I (1705-1711) lub Karol VI (1711-1740). Mieńszikow, zawsze przez Katarzynę protegowany, został nietylko hrabią, ale odrazu księciem. Utraciwszy wybrzeże czarnomorskie, tem usilniej dbał Piotr o bałtyckie w Inflanciech. Tuż po zawarciu pokoju nad Prutem udało mu się zaczepić o Kurlandję, lenne księstwo (od r. 1561) Polski i Litwy. W r. 1711 wydał Piotr bratanicę swą, Annę Iwanownę (córkę brata swego przyrodniego i do r. 1696 tytularnego współrządcy, Iwana V) za księcia kurlandzkiego, Fryderyka Wilhelma Ketlera. Chwilowo posunął się nawet Piotr daleko na zachód, zajmując w r. 1712 i 1713 część szwedzkich posiadłości na Pomorzu. Drugi ten występ armji moskiewskiej na Zachodzie stał się (dzięki Mieńszikowowi) popisowym. Zazdrościli monarchowie zachodni carowi, który dochodził do niebywałych rezultatów w militaryzmie: W r. 1712 liczyło wojsko moskiewskie już przeszło 80 pułków piechoty, 33 jazdy, dział przeszło 300, flota zaś 48 okrętów wojennych, około 800 drobniejszych statków, a majtków 28.000. Drogą morską dokonał Piotr w r. 1714 podboju Finlandji i wysp zatoki Botnickiej, a flota moskiewska zapędziła się aż pod Sztokholm. W takiej chwili powraca Karol XII do Szwecji, dokazawszy nielada rzeczy, iż w niesłychanym pośpiechu zdołał przedrzeć się konno z jednego końca Europy na drugi: z Benderu w Turcji pod Stralsund (który właśnie oblegano, w listopadzie 1714 r.). Wszędzie zastawał stosunki z gruntu zmienione. Skończyła się przewaga hiszpańska w Europie południowej, a szwedzka w północnej. Wojna sukcesyjna hiszpańska była ukończona pokojem w Utrechcie 1713 r. i nie było już przeszkody, nie dozwalającej dotychczas północnym państwom niemieckim wystąpić przeciwko Szwecji, zwłaszcza że i do Polski powrócił August II Sas. Od Wezery po Wołgę ciągnął się nieprzerwany mur, tamujący Karolowi wszelką możność ruchu, bo stanęło przymierze pomiędzy Hanowerem (złączonym wówczas dynastycznie z Anglją), Prusami, Danją, Saksonją (złączoną dynastycznie z Polską i Litwą) i Moskwą. Resztę posiadłości nadmorskich w Niemczech utraciła Szwecja w r. 1716. Spełnione były marzenia Patkula, dążenia młodości Piotra. Piotrowi powiodło się wobec Europy... nazbyt. Okazał się tak potężnym, iż więcej budził obaw, niż nadziei zysku w spółce ze sobą. Moskwa, pozbawiona przeciwwagi szwedzkiej, ciążyła nad sprzymierzonymi, jako przyszły hegemon w ich związku politycznym. I Piotr także miał wątpliwości co do dalszej swej orjentacji wśród obozów europejskich. Na Szwecji nie zamierzał niczego już zdobywać, a miał natomiast na pamięci, że carat ma uroszczenia do prowincyj litewsko-ruskich i polsko-ruskich. Na tę ekspansję teraz kolej, lecz musiałby wyrzec się jej, gdyby pozostawał nadal na stałe w sojuszu polsko-saskim, i w konsekwencji tego w sojuszu pruskim i angielsko-hanowerskim. Sytuacja stawała się obustronnie nieszczerą. Gdyby Szwecja zrzekła się zamiarów odzyskiwania Inflant, gdyby pogodziła się z Moskwą, przeradzającą się w Rosję, Piotr wolałby reaktywować poprzedni stan sojuszów w Europie, a mianowicie przyjazń francusko-szwedzką, do której wprosiłby się chętnie na trzeciego. Jak niegdyś Patkul kierował nawą caratu przeciwko Szwecji, tak teraz Osterman sterował w kierunku wręcz przeciwnym, do pogodzenia się ze Szwecją i do przymierza z Francją, ażeby mieć wolną rękę przeciw Polsce. Rosja stawała się mocarstwem w Europie, we wschodniej decydującem, a ponieważ równocześnie ze Szwecją traciła i Polska znaczenie polityczne - potęga moskiewska nie miała współzawodnika na wschodzie. 103 Król August II Sas uważał koronę polską za towar do załatwiania swoich dynastycznych interesów, gotów każdej chwili zaprzedać naród, nad którym panował. Na wojnie północnej nie zyskała Polska nic a nic. Wojną ta posłużyła tylko królowi do opanowania narodu zapomocą wojsk saskich, wprowadzonych do kraju bezprawnie. Stały się one plagą Polski i Litwy; to też zawiązała się przeciw nim w r. 1715 konfederacja (tarnogrodzka). Sas zwrócił się o pomoc do Piotra. Jakżeż pożądanym był carowi punkt zaczepienia do podjęcia planów względem Polski! Wkroczyło na Wołyń 10.000 wojska moskiewskiego. Rozpoczęły się układy, przy których Piotr narzucił się na pośrednika pomiędzy... Polską a królem polskim. Do takich nienaturalności [ Pobierz całość w formacie PDF ] |